صندوق ضمانت صادرات ایران یک نهاد دولتی است که هدف از تاسیس آن تامین امنیت مالی صادرکنندگان و گسترش صادرات غیر نفتی کشور است. این صندوق در سال ۱۳۵۲ تاسیس گردید؛ در مقطعی همراه با افزایش درآمد نفتی کشور، فعالیت این صندوق به طور کامل متوقف شد؛ صندوق ضمانت صادرات مجددا در سال ۱۳۷۳ به منظور افزایش درآمد غیر نفتی و کمک به اقتصاد کشور، شروع به فعالیت کرد. این صندوق ریسک‌های سیاسی و تجاری در روند صادرات را با حمایت‌های مالی دولت پوشش می‌دهد و با صدور ضمانت نامه اعتباری، به تامین مالی بازرگانان و صادرکنندگان کمک می‌کند. وجود ریسک‌های سیاسی و تجاری موجب نگرانی صادر کنندگان است چون در صورت تحقق هر کدام از آنها، موجب عدم وصول وجه کالا می‌گردد و برای تامین مالی پروژه‌های صادرکنندگان مشکل ساز می‌شود. این مشکلات منجر به ناتوانی صادر کنندگان به تعهدات خود در قبال اعتبار دهندگان داخلی می‌شود که ممکن است به ورشکستگی کامل صادرکننده منجر شود.
هم اکنون صندوق ضمانت صادرات ایران زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت (وزارت صمت) فعالیت دارد.
به طور خلاصه هدف از تاسیس صندوق ضمانت صادرات به شرح زیر است:
* پوشش مطالبات صادرکنندگان از خریداران خارجی در مقابل ریسک‌های تجاری و سیاسی با صدور انواع بیمه نامه.
* امکان تامین مالی صادر کنندگان از طریق صدور انواع ضمانت نامه‌های اعتباری.
ريسک‌های سياسی
به مسائل سیاسی و بین المللی و ریسک‌های موجود، بر خود شرکت مثل رقبا و واردات کالاهای مشابه، ریسک سیاسی می‌گویند. ریسک‌های سیاسی از اهمیت بالایی برخوردار هستند و تاثیر مستقیمی در تجارت بین الملل دارند.
عوامل موثر بر ریسک سیاسی
* بروز جنگ یا شرایط جنگی.
* قطع یا کمرنگ شدن روابط سیاسی با کشور خریدار.
* اعمال سياست‌های مربوط به محدوديت‌های وارداتي و ارزی.
* اعمال سیاست‌های اقتصادی که منجر به مسدود شدن مطالبات صادرکننده می‌شود.
* سایر عوامل خارج از حیطه صادر کننده و خریدار که موجب عدم وصول مطالبات صادر کننده می‌شود.
برنامه‌های صندوق ضمانت صادرات برای مقابل با تحریم‌ها
صندوق ضمانت صادرات ایران در شرایط تحریم و برای مقابله با آن، ابزارهای پوششی لازم را اجرا کرده. برخی از این ابزار شامل:
* پوشش ریسک‌های ناشی از تحریم
* ایجاد امنیت در تجارت
* تسهیل واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات تولیدکنندگان صادراتی
* صدور ضمانت‌نامه‌های مستقیم مورد نیاز پیمانکاران
* گسترش دسترسی صادرکنندگان به تامین مالی از طریق بازار سرمایه
صندوق ضمانت صادرات برای کاهش اثرات تحریم در حوزه بین المللی نیز فعال بوده است. از فعالیت‌های این صندوق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* عضویت در اتحادیه بیمه‌گران اعتبار و سرمایه‌گذاری (اتحادیه برن)
* عضویت در اتحادیه بیمه‌گران اعتبار و سرمایه‌گذاری کشورهای اسلامی (اتحادیه امان)
* عضویت در بانک اطلاعاتی خریداران کشورهای اسلامی
* کسب کرسی هیات مدیره اتحادیه امان
* مذاکرات با موسسات همتا برای طراحی ابزارهای جانشین محصولات بانکی
* مذاکره برای کاهش ریسک ایران با ECA های عضو OECD
خدمات صندوق ضمانت صادرات ایران
صندوق ضمانت صادرات ایران یکی از مهمترین و اساسی‌ترین سازمان‌های تأمین مالی و حمایت از صادرات کشور است که در چهار حوزه اصلی فعالیت دارد. این چهار حوزه شامل:
۱- خدمات اعتبار سنجی (خریداران خارجی، بانک‌های خارجی و دولت‌ها)
۲- خدمات بیمه نامه‌های صادراتی (صدور بیمه نامه کوتاه مدت، بیمه نامه میان مدت، بیمه نامه بلند مدت و بیمه‌نامه سرمایه گذاری)
۳- خدمات صدور ضمانت نامه‌های صادراتی (ضمانت نامه‌های اعتباری، ضمانت نامه‌های بانکی)
۴- خدمات مدیریت ریسک
در ادامه به توضیح هر یک حوزه‌های خدمات صندوق ضمانت صادرات ایران خواهیم پرداخت.
اولین حوزه که صندوق ضمانت صادرات ایران در آن فعالیت دارد، خدمات اعتبارسنجی است. این خدمات شامل ارزیابی و تأیید اعتبار و اعتماد خریداران خارجی، بانک‌های خارجی و دولت‌ها می‌شود. این موارد از اهمیت بسیاری برخوردارند، زیرا تأمین اعتبار و اعتماد از جانب خریداران و بانک‌های خارجی، امری حیاتی برای انجام معاملات صادراتی و افزایش ریسک پذیری کسب و کارهاست.
در حوزه دوم، صندوق ضمانت صادرات ایران خدمات بیمه‌نامه‌های صادراتی را ارائه می‌دهد. این خدمات شامل صدور بیمه‌نامه کوتاه‌مدت، بیمه‌نامه میان‌مدت، بیمه‌نامه بلندمدت و بیمه‌نامه سرمایه‌گذاری می‌شود. این بیمه‌نامه‌ها به کسب و کارها کمک می‌کنند تا ریسک‌های مرتبط با معاملات صادراتی خود را کاهش دهند و از طریق تأمین مالی مورد نیاز برای انجام معاملات صادراتی، امکان گسترش فعالیت‌های صادراتی خود را فراهم سازند.
در حوزه سوم، صندوق ضمانت صادرات ایران خدمات صدور ضمانت‌نامه‌های صادراتی را ارائه می‌دهد. این خدمات شامل صدور ضمانت‌نامه‌های اعتباری و ضمانت‌نامه‌های بانکی می‌شود. این ضمانت‌نامه‌ها به کسب و کارها کمک می‌کنند تا به راحتی و با اطمینان بیشتر، معاملات صادراتی خود را انجام دهند و از ریسک‌های مرتبط با این معاملات کاسته و امنیت مالی خود را تضمین کنند.
و در نهایت، حوزه چهارم که بسیار اساسی است، خدمات مدیریت ریسک است. این خدمات شامل ارزیابی و مدیریت ریسک‌های مرتبط با معاملات صادراتی و ارائه راهکارهایی برای کاهش و مدیریت این ریسک‌ها می‌شود. این خدمات از اهمیت بسیاری برخوردارند، زیرا کاهش و مدیریت صحیح ریسک‌های مرتبط با معاملات صادراتی، می‌تواند به کاهش خسارات مالی و افزایش اطمینان کسب و کارها از معاملات صادراتی کمک کند.
در نتیجه، صندوق ضمانت صادرات ایران با ارائه خدمات مختلف در این چهار حوزه، به توسعه و رشد صادرات کشور و حمایت از کسب و کارهای صادراتی کمک بسیاری می‌کند و نقش مهمی در تأمین مالی و مدیریت ریسک مرتبط با معاملات صادراتی ایفا می‌کند.
صندوق ضمانت صادرات و شرکت‌های کوچک و متوسط
این صندوق در راستای افزایش صادرات غیرنفتی، زمینه را برای شرکت‌های کوچک و متوسط فراهم کرده تا در حوزه تجارت بین الملل وارد شوند. حمایت از این شرکت‌ها برای صادرات غیر نفتی در اولویت صندوق ضمانت صادرات است.
ارکان صندوق ضمانت صادرات
صندوق ضمانت صادرات ایران از ارکان مختلفی تشکیل شده که اختیارات و وظایف هر یک از آنها در اساس نامه صندوق تعیین شده است. این ارکان شامل مجمع عمومی، هیئت مدیره و مدیر عامل و بازرسان قانونی است که هر کدام به شرح زیر می‌باشد:
۱- مجمع عمومی
* وزیر صنعت، معدن و تجارت که عهده دار ریاست مجمع عمومی است.
* وزیر امور اقتصادی و دارایی
* وزیر امور خارجه
* رییس سازمان برنامه و بودجه
* رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
* رئیس کل مرکز توسعه صادرات ایران
* دو نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر
* مدیر عامل صندوق به عنوان دبیر مجمع عمومی
۲- هیئت مدیره و مدیر عامل
هیئت مدیره و مدیرعامل پنج نفر می‌باشند که به پیشنهاد وزیر صمت و تایید مجمع عمومی به مدت پنج سال منصوب می‌شوند. مدیر عامل می‌تواند رئیس هیئت مدیره نیز باشد. همچنین وزیر صمت می‌تواند مدیر عامل را عزل کند.
۳- بازرسان قانونی
این صندوق دارای یک یا دو بازرس قانونی و یک یا دو بازرس علی‌البدل است که توسط مجمع عمومی به مدت یک سال انتخاب می‌شوند.
صندوق ضمانت صادرات ایران به صادر کنندگان کالا، در جهت افزایش تولید و صادرات محصولات غیر نفتی که منجر به بهبود تراز تجاری می‌شود کمک می‌کند. این کمک تاثیر شایانی در جهت تامین ارز و بهبود شرایط اقتصادی جامعه دارد.
